Nhà ở cho người cao tuổi: Cơ hội tiềm năng giữa làn sóng già hóa

Khác với viện dưỡng lão truyền thống, mô hình nhà ở dành cho người cao tuổi với các dịch vụ chăm sóc y tế, sinh hoạt cộng đồng và kết nối gia đình hứa hẹn sẽ mở ra nhiều triển vọng mới.

Nhu cầu nhà ở cho người già tăng cao

Việt Nam đang bước vào giai đoạn dân số già hóa với tốc độ nhanh hàng đầu châu Á. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên - tăng gần 5 triệu người so với 10 năm trước. Dự báo đến năm 2030, con số này sẽ chạm mốc gần 18 triệu người. Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp thiết: cần phát triển các mô hình nhà ở chuyên biệt dành cho người cao tuổi, đặc biệt là những sản phẩm tích hợp yếu tố chăm sóc sức khỏe và kết nối cộng đồng.

Tuy nhiên, phần lớn người cao tuổi Việt Nam hiện vẫn sống cùng gia đình hoặc ở nhà riêng tự xây. Những mô hình nhà ở có dịch vụ hỗ trợ y tế, chăm sóc tinh thần, sinh hoạt cộng đồng – vốn phổ biến ở các quốc gia phát triển – vẫn còn rất hạn chế trên thị trường nội địa.

Bà Nguyễn Thị Hảo (65 tuổi, quê Hà Nam, hiện sinh sống tại Hà Nội) cho biết, hai vợ chồng tôi lên Hà Nội từ thời con trai còn đi học, rồi lập nghiệp luôn ở đây. Giờ con cái đã lập gia đình nên muốn để lại căn nhà cho các con để ổn định.

“Vợ chồng tôi muốn chuyển đến một nơi có người cùng tuổi để dễ sinh hoạt, có bác sĩ chăm sóc định kỳ, có không gian sinh hoạt cộng đồng. Tôi có tìm hiểu một vài nơi, nhưng lựa chọn hiện nay chưa phong phú, mô hình thì còn đơn giản, dịch vụ chưa thật sự bài bản”, bà Hảo chia sẻ.

Theo Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS), hiện tầng lớp trung lưu (tuổi từ 30 - 55) và thượng lưu (40 - 65 tuổi) đang tăng nhanh. Đây là nhóm khách hàng có tiềm lực tài chính, sẵn sàng chi tiêu cho các sản phẩm nhà ở chất lượng cao, bao gồm cả mô hình nhà ở dành cho người cao tuổi. Không chỉ vậy, Việt Nam còn sở hữu nhiều lợi thế để phát triển mô hình này: cảnh quan thiên nhiên đẹp, văn hóa đặc sắc và chi phí sinh hoạt thấp hơn nhiều quốc gia phát triển, đây là yếu tố hấp dẫn cả người nước ngoài nghỉ hưu và kiều bào hồi hương.

Các chuyên gia nhận định, các mô hình nhà dưỡng lão hoặc trung tâm chăm sóc người già hiện nay chủ yếu phục vụ người không nơi nương tựa hoặc có bệnh lý cần điều trị dài hạn. Trong khi đó, số đông người cao tuổi khỏe mạnh, có thu nhập ổn định, mong muốn sống độc lập trong môi trường thân thiện, lại rất khó tìm được nơi phù hợp để an dưỡng tuổi già.

Cần cơ chế mở lối nguồn cung và dịch vụ chuyên biệt

Theo ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS), phân khúc nhà ở cho người cao tuổi gần như chưa có trên thị trường, mặc dù đây là nhóm khách hàng rất tiềm năng trong 5 – 10 năm tới.

“Đây là một trong những phân khúc đặc biệt, không thể áp dụng các mô hình nhà ở truyền thống. Để phát triển cần có sự tham gia của Nhà nước trong việc hoạch định chính sách, quy hoạch đất, thu hút đầu tư”, ông Đính phân tích.

Vấn đề mấu chốt là thiếu chính sách cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp tham gia. Trong các dự án nhà ở thương mại hiện nay, tiêu chuẩn thiết kế và vận hành chưa tính đến nhu cầu đặc thù của người cao tuổi như: đường đi không dốc, không trơn trượt, thang máy đủ rộng cho xe lăn, phòng có thiết bị cảnh báo khẩn cấp, khu sinh hoạt cộng đồng, y tế cơ bản, trị liệu nhẹ, các hoạt động tinh thần – thể chất phù hợp...

“Người cao tuổi không chỉ cần nơi ở, mà cần môi trường sống nhân văn, hỗ trợ đa chiều, có không gian riêng mà vẫn không tách rời cộng đồng. Tuy nhiên, để làm được điều này, cần một cơ chế liên ngành – kết nối giữa Bộ Xây dựng, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế và các địa phương trong công tác quy hoạch, hỗ trợ quỹ đất, cơ chế tài chính và quy chuẩn thiết kế”, đại diện VARS cho biết.

Nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc đã phát triển mô hình “senior housing” – khu dân cư dành riêng cho người cao tuổi – với đầy đủ các dịch vụ hỗ trợ như chăm sóc sức khỏe, sinh hoạt cộng đồng, an ninh 24/7, dịch vụ giải trí và phục hồi chức năng. Thậm chí tại Nhật, người cao tuổi có thể thuê nhà theo mô hình “thuê trọn đời”, được hỗ trợ chi phí từ bảo hiểm xã hội và Chính phủ.

Một số mô hình nổi bật như Cộng đồng hưu trí được chăm sóc liên tục ở Mỹ hay dịch vụ nhà ở đa tầng tại Nhật Bản cho thấy, người già hiện đại muốn sống độc lập, kết nối cộng đồng và được chăm sóc y tế theo nhu cầu thay đổi. Khác với viện dưỡng lão truyền thống, mô hình nhà ở dành cho người cao tuổi với các dịch vụ chăm sóc y tế, sinh hoạt cộng đồng và kết nối gia đình hứa hẹn sẽ mở ra nhiều triển vọng mới.

VARS nhận định, mô hình nhà ở tích hợp tiện ích y tế tại chỗ, dịch vụ cộng đồng, không gian xanh và gần gũi gia đình sẽ ngày càng phổ biến, nhất là ở các khu đô thị vệ tinh hoặc vùng ven có hạ tầng giao thông thuận tiện.

Do vậy, VARS cho rằng, thay vì xây dựng các dự án đơn lẻ, nhà đầu tư nên phát triển mô hình nhà ở cho người cao tuổi như một hệ sinh thái sống toàn diện: kết hợp nhà ở, chăm sóc y tế, sinh hoạt cộng đồng và kết nối gia đình.

Mô hình này vừa nhân văn, vừa bền vững, đồng thời giúp doanh nghiệp tận dụng lợi thế chi phí đất thấp ở khu vực ven đô, trong bối cảnh giá đất nội thành ngày càng đắt đỏ. Hơn nữa, loại hình bất động sản này đang được Nhà nước khuyến khích phát triển trong chiến lược thích ứng với già hóa dân số.