Khó tiếp cận dự án nhà ở xã hội: Người dân mỏi mòn chờ tin

Luật Nhà ở 2023 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/8/2024, có nhiều quy định mới về hỗ trợ về nhà ở xã hội được đánh giá là phù hợp với thực tiễn và đáp ứng tốt hơn nhu cầu nhà ở của người dân. Tuy nhiên, khi đối tượng mua nhà ở xã hội được mở rộng, nhu cầu tăng lên trong khi nguồn cung nhà hạn chế khiến người dân như lạc vào “ma trận” thông tin.

Đến tận nơi cũng không hỏi được thông tin, thủ tục mua khó tiếp cận

Tìm hiểu các dự án NOXH tại Hà Nội thông qua báo chí, gần hai tháng qua, vợ chồng chị Nguyễn Thị Hoa 39 tuổi (Thanh Xuân, Hà Nội), là tiểu thương tại chợ Phùng Khoang, vẫn ngày đêm chờ đợi thông tin từ một dự án nhà ở xã hội tại Đông Anh, sau hành trình tìm hiểu gian nan.

Cuối tháng 3 vừa qua, anh chị đã trực tiếp tới tới trụ sở Chủ đầu tư trên Đại lộ Thăng Long để tìm hiểu hồ sơ đăng ký. Tuy nhiên, dù gặp được lễ tân, họ chỉ nhận được một số hotline chung và lời hẹn "sẽ thông báo khi có tin", mà không thể trao đổi thêm bất kỳ thông tin chi tiết nào.

Từ đó đến nay, dù nhiều lần chủ động liên hệ và chờ đợi, anh chị vẫn chưa nhận được phản hồi. “Chúng tôi chỉ mong có được một chỗ ở ổn định để yên tâm làm ăn, nhưng đi lại vất vả mà chẳng biết phải hỏi ai,” chị Hoa chia sẻ.

Vợ chồng chị Hoa, anh Lịch chỉ là một trong hàng ngàn trường hợp đang mỏi mòn chờ đợi cơ hội mua nhà ở xã hội. Dù Nhà nước đã có nhiều chính sách thúc đẩy phát triển loại hình nhà ở này, song trên thực tế, tiếp cận được thông tin và hồ sơ dự án vẫn là một chặng đường đầy gian nan với người dân.

“Tôi cũng tìm đọc tin tức, tham gia nhóm cộng đồng trên mạng xã hội, nhắn tin hỏi han từng chút, nhưng thông tin chính thống thì quá ít, mà hồ sơ, tiêu chí, quy trình cụ thể thì gần như không ai giải thích rõ,” chị Hoa chia sẻ.

Người dân làm thủ tục mua NOXH. (Ảnh: NVCC)

Tương tự như vợ chồng chị Hoa, anh Lịch, vợ chồng anh Lê Văn Khoa – một giáo viên hợp đồng tại một trường tiểu học trên địa bàn quận Thanh Xuân – cũng đang chật vật với hành trình tìm mua nhà ở xã hội. Mức thu nhập vừa đủ trang trải cuộc sống khiến giấc mơ an cư càng thêm xa vời, dù anh thuộc đối tượng có thể được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở.

Anh Khoa chia sẻ rằng, dù chưa có thông báo chính thức mở bán, anh và vợ vẫn chủ động tìm đến một dự án nhà ở xã hội tại quận Hoàng Mai để mong có thêm thông tin. Tuy nhiên, tất cả những gì anh tìm thấy tại khu đất dự án là một tấm bảng giới thiệu sơ sài và không có bất kỳ nhân viên hay đầu mối thông tin nào để giải đáp thắc mắc.

“Chúng tôi chỉ biết đứng nhìn, chẳng ai biết ai là người phụ trách, không có văn phòng đại diện, cũng chẳng có thông báo cụ thể. Thậm chí, gọi đến số điện thoại của chủ đầu tư cũng không ai bắt máy,” anh Khoa bức xúc.

Không chỉ thiếu thông tin minh bạch, quy trình đăng ký, tiêu chí xét duyệt, hay thời điểm nộp hồ sơ cũng không rõ ràng. Việc cập nhật thông tin phụ thuộc quá nhiều vào tin đồn lan truyền trong các nhóm mạng xã hội, khiến người dân như vợ chồng anh vừa hy vọng, vừa hoang mang.

Theo nhiều chuyên gia, hiện nay nguồn cung nhà ở xã hội tại Hà Nội vẫn còn hạn chế, trong khi nhu cầu thực tế lại rất lớn. Bên cạnh đó, việc thiếu minh bạch về thông tin, quy trình đăng ký còn rườm rà, và đặc biệt là thiếu các kênh hỗ trợ trực tiếp cho người dân khiến cho khoảng cách giữa giấc mơ có nhà và thực tế ngày càng xa vời.

Giải pháp nào cho bài toán tiếp cận?

Phân tích những lý do chính khiến người dân gặp khó khi làm hồ sơ mua NOXH, ông Nguyễn Anh Quê, Uỷ viên Ban Chấp hành Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho rằng Quy trình đăng ký mua nhà ở xã hội hiện nay nhìn chung đã có hướng dẫn khá rõ ràng trong Luật Nhà ở 2023, Nghị định 100/2024/NĐ-CP, Nghị định 49/2021/NĐ-CP và Thông tư 05/2024 của Bộ Xây dựng. Tuy nhiên, trong thực tế triển khai, người dân vẫn gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Quê nhận định: hiện chúng ta đang thiếu dữ liệu quốc gia đồng bộ về nhà ở và đất đai khiến việc xác nhận tình trạng nhà đất phải thực hiện thủ công qua nhiều cấp như xã/phường, chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai; Đồng thời, số lượng hồ sơ quá lớn trong khi cơ quan quản lý chưa đủ nguồn lực xử lý, dẫn đến tình trạng người dân phải chờ đợi, đi lại nhiều lần; Đặc biệt một số thông tin liên hệ với chủ đầu tư không rõ ràng, môi giới phức tạp hoặc thiếu phản hồi của cơ quan chức năng, khiến người mua bối rối dù đã hoàn thiện hồ sơ đúng quy trình.

Các chuyên gia bất động sản đề xuất, để người dân dễ dàng tiếp cận nhà ở xã hội, cần có một hệ thống cổng thông tin minh bạch, tập trung toàn bộ các dự án, điều kiện và quy trình nộp hồ sơ.

Thực tế, nguồn cung nhà ở xã hội quá ít cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến 'tắc nghẽn' đăng ký và mất công bằng tiếp cận. “Khi một dự án mở bán, do không đủ căn hộ, hàng chục nghìn hồ sơ đổ về khiến Người dân phải xếp hàng từ 1–2h sáng, chen lấn tại điểm tiếp nhận hồ sơ; Chủ đầu tư buộc phải khống chế số lượng tiếp nhận hồ sơ mỗi ngày. Một số trường hợp xảy ra tình trạng bị nghi ngờ “ưu tiên không minh bạch”, ảnh hưởng đến niềm tin vào chính sách an sinh.”, ông Nguyễn Anh Quê phân tích.

Quy định mới của Luật Nhà ở cũng ảnh hưởng tới việc nguồn cung khan hiếm

Về góc độ xây dựng khung pháp lý hoàn thiện cho quyền tiếp cận nhà ở xã hội chính đáng của người dân, theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội), với quy định mới của Luật Nhà ở, người không có hộ khẩu thường trú cũng có quyền mua nhà ở xã hội, miễn là không sở hữu nhà tại địa phương đó, điều này càng làm tăng lượng hồ sơ tại các đô thị lớn.

Như vậy, cần có giải pháp khả thi cho vấn đề này “Đẩy nhanh số hoá dữ liệu nhà đất và tăng nguồn cung NOXH bằng cách xây dựng hệ thống dữ liệu nhà ở và đất đai quốc gia đồng bộ, cho phép người dân nộp hồ sơ trực tuyến, chủ đầu tư xét duyệt online và cơ quan nhà nước xác thực thông tin chỉ bằng một cú nhấp chuột. Tăng cường nguồn cung nhà ở xã hội tại các đô thị lớn, đặc biệt Hà Nội và TP.HCM, để phân tán áp lực, tránh tình trạng đổ dồn hồ sơ vào một vài dự án.”, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn đề xuất.

Về phía chính quyền địa phương, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn cho rằng cũng cần thường xuyên kiểm tra, giám sát công tác bán, cho thuê nhà ở xã hội, đảm bảo công bằng và đúng đối tượng thụ hưởng.

Hy vọng thời gian tới, với những đề xuất điều chỉnh tích cực từ chính sách đến cách thức thực thi của các chuyên gia, những câu chuyện như của vợ chồng chị Hoa sớm có một cái kết trọn vẹn hơn.