Khi dữ liệu trở thành ngôn ngữ của kiến trúc

Thứ Tư, 16/4/2025, 18:18
Khi dữ liệu trở thành ngôn ngữ của kiến trúc

Thiết kế tham số đang dần trở thành công cụ đắc lực, giúp cho kiến trúc sư dễ dàng tạo nên những mặt tiền vừa ấn tượng vừa bền vững, nhờ ứng dụng công nghệ tính toán và phần mềm chuyên dụng.

Thiết kế tham số thân thiện môi trường

Không còn bó buộc trong những đường thẳng cứng nhắc hay bản vẽ 2D đơn điệu, thiết kế tham số (parametric design) đang mở ra kỷ nguyên mới cho kiến trúc hiện đại - khi mỗi đường cong, mảng tường, hay lam chắn nắng đều được “lập trình” bằng dữ liệu. Khác với lối thiết kế truyền thống dựa nhiều vào cảm quan và kinh nghiệm, phương pháp này sử dụng các thuật toán để xác lập mối quan hệ giữa các yếu tố trong công trình như ánh sáng, gió, vật liệu, và công năng sử dụng.

Ý tưởng về thiết kế tham số đã xuất hiện từ khoảng cuối thế kỷ 19, kiến trúc sư Antoni Gaudí đã từng treo ngược mô hình nhà thờ bằng dây và túi cát để mô phỏng lực nén - một dạng thiết kế tính toán sơ khai. Nhưng phải đến thập niên 1980, khi công nghệ số phát triển mạnh, các công cụ thiết kế bằng phần mềm mới thực sự đưa tư duy tham số trong kiến trúc xây dựng sang một bước ngoặt mới.

Nhờ sức mạnh xử lý của máy tính, kiến trúc sư có thể nhanh chóng tạo ra những hình khối phức tạp mà trước đây phải mất hàng tuần để vẽ tay. Mặt tiền công trình, thay vì chỉ là lớp “áo” trang trí, giờ có thể biến thành một hệ thống động - thay đổi hình dạng, độ mở, màu sắc theo điều kiện thời tiết hay nhu cầu sử dụng.

Không chỉ đáp ứng về mặt thẩm mỹ, thiết kế tham số còn góp phần nâng cao hiệu quả công trình. Khi thiết kế mặt tiền, kiến trúc sư có thể nhập vào các thông số như hướng nắng, gió, hiệu suất năng lượng, khả năng phản xạ nhiệt... Phần mềm sẽ xử lý và đề xuất những phương án tối ưu. Kiến trúc sư lúc này đóng vai trò như người điều phối và lựa chọn, thay vì phải tự tính toán từ đầu.

So với cách làm truyền thống, thiết kế tham số giúp rút ngắn thời gian thiết kế, giảm thiểu sai sót, tiết kiệm vật liệu và thân thiện hơn với môi trường. Những mặt tiền “thông minh” được tạo ra từ công nghệ này không chỉ thỏa mãn về phần nhìn mà còn góp phần giảm tiêu thụ điện, cải thiện vi khí hậu đô thị và giảm phát thải carbon – điều mà mọi thành phố hiện đại đều đang hướng đến.

Thích nghi với sự biến động của môi trường

CST4r0EWwAA8l5b

Al Bahar Towers (Abu Dhabi, UAE)

Al Bahar Towers (Abu Dhabi, UAE), được mệnh danh là một trong những tòa nhà có mặt tiền thông minh nhất thế giới, Al Bahar Towers ứng dụng thiết kế tham số để phát triển hệ thống mặt dựng động học. Hệ lam chắn hình học được lập trình theo dữ liệu ánh sáng mặt trời, có khả năng mở - đóng tự động như những cánh hoa dựa trên cường độ nắng thực tế trong ngày. Nhờ vậy, tòa nhà giảm đến 50% lượng nhiệt hấp thụ, hạn chế phụ thuộc vào điều hòa, đồng thời tạo ra một diện mạo kiến trúc sống động, thay đổi liên tục theo thời gian và thời tiết.

5509_image001

The Gherkin (London, Anh)

The Gherkin (London, Anh), dù không quá phô trương, tòa nhà biểu tượng hình “dưa chuột” này sử dụng thiết kế tham số để tối ưu hóa hệ thống thông gió tự nhiên. Mặt tiền với dạng xoắn ốc độc đáo không chỉ tạo nên vẻ ngoài ấn tượng mà còn giúp điều hướng luồng gió, giảm thiểu sự phụ thuộc vào hệ thống điều hòa và tăng hiệu suất năng lượng tổng thể.

Tại Việt Nam, thiết kế tham số chưa phổ biến rộng rãi, tuy nhiên, một số văn phòng kiến trúc tiên phong đã bắt đầu tích hợp yếu tố tham số vào thiết kế, đặc biệt trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và nhu cầu xây dựng xanh ngày càng cao.

Một số trường đại học như Đại học Kiến trúc Hà Nội, Đại học Bách khoa TP.HCM đã bắt đầu đưa thiết kế tính toán và tham số vào giảng dạy. Các xưởng thiết kế thực nghiệm (design studio) kết hợp công cụ như Grasshopper, Rhino, Dynamo... để sinh viên có thể mô phỏng mặt tiền động, cấu trúc uốn cong, hoặc tối ưu hóa năng lượng cho công trình.

Nhờ vào sự phát triển của các công nghệ hiện đại, các kiến trúc sư có thể tiếp cận tới những phương thức thiết kế sáng tạo, tối ưu hóa kết cấu để đạt hiệu quả tối ưu và tăng cường tính bền vững. Những công trình này không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn sở hữu sự thông minh, có khả năng thích nghi với sự biến động của môi trường.

Sự kết hợp hài hoà giữa công nghệ và sự sáng tạo của con người đang đẩy ngành kiến trúc vượt ra ngoài vùng an toàn. Không chỉ là hành trình kiến tạo những không gian sống tiện ích mà còn là sự chuẩn bị cho một tương lai bền vững hơn, nơi các công trình không chỉ phục vụ con người mà còn đồng hành cùng tự nhiên một cách hài hòa và đầy cảm hứng.

Cùng chuyên mục

Xem tất cả

Xây nhà thấp hơn hai bên cạnh có thể gây ra nhiều hệ quả: hạn chế ánh sáng, giảm lưu thông không khí, ảnh hưởng sức khỏe và làm giảm giá trị tài sản. Dưới góc độ phong thủy và pháp lý, chuyên gia cảnh báo về rủi ro thẩm mỹ, pháp lý và chất lượng sống đối với các công trình không tuân theo cao độ chung.

12/12/2024 04:58 PM

Chiều cao tầng nhà phố cần được tính toán dựa trên nhu cầu sử dụng, thẩm mỹ và quy chuẩn xây dựng. Tầng 1 thường cao từ 3,6–3,9m, các tầng trên từ 3,3–3,6m.

12/12/2024 04:58 PM

Mái Thái là lựa chọn phổ biến nhờ tính thẩm mỹ và khả năng thoát nước tốt. Để đảm bảo công năng và độ bền, việc tính toán chiều cao và độ dốc mái là yếu tố quan trọng.

12/12/2024 04:58 PM

Nhà vuông 1 tầng 80m² đang trở thành lựa chọn phổ biến nhờ thiết kế đơn giản, công năng tối ưu và chi phí hợp lý. Với diện tích vừa phải, kiểu nhà này phù hợp cho gia đình từ 2–4 người, đặc biệt thuận tiện cho người già và trẻ nhỏ.

12/12/2024 04:58 PM