Ngừng dự án nhà ở Bến Nhà Rồng: TP Hồ Chí Minh tập trung xây dựng đô thị thịnh vượng

Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh quyết dừng dự án nhà ở Bến Nhà Rồng, mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh, phát triển công viên, hạ tầng và trục Nguyễn Tất Thành.

Quyết định dừng dự án nhà ở của Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang công bố ngày 18/10 tại khu vực Bến Nhà Rồng nhằm mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh và quy hoạch phần còn lại thành công viên, hạ tầng công cộng, đồng thời mở rộng trục Nguyễn Tất Thành, là bước rẽ chiến lược của TP Hồ Chí Minh. Đây không chỉ là điều chỉnh mục tiêu sử dụng đất mà còn là cách tái cân bằng giữa phát triển kinh tế ngắn hạn và tầm nhìn dài hạn trong một đô thị hướng tới thịnh vượng.

Tính cấp thiết và kịp thời nằm ở chỗ cửa sổ cơ hội đang khép lại dần với các không gian lịch sử ven sông trung tâm. Khi bờ sông bị chia cắt bởi các khối bất động sản khép kín, chi phí xã hội đang ngày mất nhiều hơn: mất quyền tiếp cận công cộng, đứt mạch cảnh quan, và xói mòn ký ức đô thị. Một quyết định giữ đất cho người dân lúc này vừa ngăn phong tỏa bờ sông vừa đặt nền móng cho trục văn hóa liên kết giữa phố đi bộ Nguyễn Huệ, Nhà hát Thành phố, quảng trường trung tâm với bảo tàng và bến cảng lịch sử. Đó là cấu trúc không gian có sức kết dính bản sắc đô thị mạnh mẽ hơn nhiều so với các khối nhà ở cao tầng đơn dụng.

Các chuyên gia cũng cho rằng, công viên và không gian công cộng là tài sản hạ tầng mềm tạo suất sinh lợi lan tỏa. Đầu tư công viên giúp tăng sức hấp dẫn nhân lực, nâng giá trị bất động sản lân cận, mở rộng cơ sở thuế và giảm chi phí y tế nhờ hoạt động thể chất; giá trị gia tăng hữu hình và vô hình của mạng lưới công viên đạt hàng tỷ đô la mỗi năm. Các tổng kết gần đây của Viện Đất đai Đô thị (ULI) cũng chỉ ra không gian xanh chất lượng cao là động lực thu hút doanh nghiệp và tái định hình các quận trung tâm theo hướng bền vững.

Với TP Hồ Chí Minh, lợi ích kinh tế trực tiếp của một dự án nhà ở quy mô lớn là hiển nhiên. Song lợi ích xã hội ròng khi chuyển hóa thành công viên ven sông, bảo tàng sống về lịch sử thành phố và Không gian văn hóa Hồ Chí Minh còn lớn hơn dài hạn. Nó khuếch đại du lịch văn hóa, kích hoạt kinh tế đêm, gia tăng thời gian lưu trú và chi tiêu quanh trục đi bộ, bờ sông, đồng thời tạo hấp dẫn hơn cho khách du lịch quốc tế, các nhà đầu tư đến TP Hồ Chí Minh. Bằng chứng từ các phố đi bộ như Nguyễn Huệ cho thấy hạ tầng công cộng chất lượng tạo hiệu ứng tích cực lên việc làm dịch vụ, an toàn và sức hấp dẫn của khu trung tâm.

Tuy nhiên, thực tế, quyết định này không dễ. Thách thức trước mắt gồm xử lý pháp lý dự án cũ, lợi ích liên quan, và thiết kế mô hình tài chính, vận hành cho một công viên, bảo tàng, không gian công cộng khác... là một khối lượng công việc lớn, cần nhiều thời gian và tâm huyết. Các chuyên gia cho rằng, để giải bài toán này, TP Hồ Chí Minh cần ưu tiên ba trụ cột. Thứ nhất, minh bạch hóa hồ sơ pháp lý và lộ trình chuyển đổi công năng, kèm cơ chế bồi hoàn thỏa đáng, để giảm rủi ro kiện tụng và chi phí chậm trễ.

Thứ hai, tổ chức thi tuyển thiết kế quốc tế cho toàn bộ dải bờ sông với tiêu chí mở, ưu tiên tiếp cận công cộng, khả năng chống ngập và bảo tồn di sản; đồng thời tích hợp hạ tầng giao thông xanh và kết nối đường thủy.

Quyết định mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh ngay khu vực Bến Nhà Rồng, quy hoạch phần đất còn lại thành công viên và dịch vụ công, kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành để tăng năng lực hạ tầng. 

Thứ ba, áp dụng các công cụ tài chính đô thị như thu giá trị gia tăng đất đai ở vành đai ngoài công viên, phát hành trái phiếu đô thị gắn dự án, và hợp tác công tư cho các tiện ích công cộng để đảm bảo ngân sách vận hành ổn định. Đúng như Kiến trúc sư Khương Văn Mười, Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, phân tích, Bến Nhà Rồng – Khánh Hội và trục Nguyễn Tất Thành là không gian đặc biệt của TP Hồ Chí Minh nhưng đang bị quá tải. Theo định hướng của Thành ủy, khu vực sẽ được tái thiết với công viên, mở rộng đường và bảo tồn giá trị lịch sử, tạo đô thị xanh, bền vững. Nếu thực hiện đúng, TP Hồ Chí Minh sẽ có diện mạo mới ấn tượng từ bờ sông và công viên, góp phần nâng cao thương hiệu phát triển bền vững.

Quyết định mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh ngay tại Bến Nhà Rồng, quy hoạch phần đất còn lại thành công viên và dịch vụ công, kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành để tăng năng lực hạ tầng, sẽ tạo một không gian công cộng phục vụ cho phát triển dân sinh. Ở đó, cư dân tiếp cận bờ sông tự do. Trẻ em học lịch sử từ không gian sống, không chỉ từ sách. Du khách có lý do ở lại lâu hơn. Doanh nghiệp trong các ngành du lịch, văn hóa, sáng tạo có nền tảng để hình thành các sản phẩm văn hóa; du lịch mới. Và thị trường bất động sản vẫn hưởng lợi, nhưng theo cách văn minh hơn: tăng giá trị từ tiện ích công cộng và bản sắc đô thị, không phải từ rào chắn và độc chiếm tầm nhìn.

Bản chất của năng lực quản trị đô thị là chọn đúng giải pháp để tối đa hóa phúc lợi xã hội trong dài hạn. Ở Bến Nhà Rồng, Chính quyền thành phố đã chọn người dân và ký ức chung thay vì phát triển kinh tế ngắn hạn. Khi quyết tâm này đi cùng với các nhà khoa học, kiến trúc đô thị, cảnh quan, nhà thiết kế xuất sắc, tài chính thông minh và thi công kỷ luật, TP Hồ Chí Minh sẽ có một biểu tượng mới của đô thị hiện đại nhưng vẫn giữ được bản sắc trăm năm. Đó là cách một đô thị lớn bước vào giai đoạn tăng trưởng chất lượng: tăng trưởng dựa trên không gian công cộng mở, di sản được tôn trọng và lòng tự hào cư dân được nuôi dưỡng mỗi ngày.